Ποιος δεν έχει νιώσει ή δεν έχει κοκκινήσει, έστω και λίγο από ντροπή; Ποιος δεν έχει ντραπεί για κάτι που έκανε, που είπε ή που σκέφτηκε; Θυμάσαι να έλεγαν για σένα πόσο ντροπαλό παιδί ήσουν; Η ντροπή είναι ένα γνώριμο συναίσθημα σε πολλούς από εμάς, που το κουβαλάμε από την παιδική μας ηλικία, γιατί μας έπιασαν να τρώμε, για παράδειγμα, το γλυκό βύσσινο της μαμάς μας στα κρυφά, επειδή μας «έπιασαν στα πράσα» να κάνουμε κάτι απαγορευμένο ή αποκαλύφθηκε ένα μυστικό μας, επειδή μας «σήκωσε» ο δάσκαλος, δεν ξέραμε το μάθημα και αισθανθήκαμε να ρεζιλευόμαστε μπροστά σε άλλους…
Ντροπή επίσης, μπορεί να νιώσαμε στην εφηβεία, όταν οι γονείς μας επέμεναν να πάμε μαζί τους βόλτα ή ακόμα και για κάποιο μέλος της οικογένειας που δεν είμασταν και τόσο περήφανοι, επειδή μπορεί να μην είχε καλή συμπεριφορά, να έκανε καταχρήσεις, κλπ. Ντροπή μπορεί να νιώσαμε λόγω μίας κακής σχέσης ή ενός διαζυγίου ή επειδή το παιδί μας μπορεί να μην είναι το «καλό παιδί» ή επειδή μας υποτίμησαν στη δουλειά, κλπ. Λόγοι για να νιώσει κάποιος ντροπή υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα!
Τι είναι η ντροπή;
Η ντροπή είναι ένα ανθρώπινο συναίσθημα που συνήθως νοηματοδοτεί κάτι πολύ βαθύ και ουσιαστικό καθώς το άτομο
αποτραβιέται από τον κόσμο είτε για να προστατευτεί, να προστατέψει τον εαυτό του είτε τους άλλους. Τα χαρακτηριστικά στο συναίσθημα της ντροπής, είναι η αίσθηση μειονεξίας, αδυναμίας και ανεπάρκειας. Ένα δυσφορικό συναίσθημα που έχουμε την ανάγκη εκείνη τη στιγμή «να ανοίξει η γη και να μας καταπιεί» για να «εξαφανιστούμε από προσώπου γης», να μην μας βλέπουν και νιώθουμε ακόμα μεγαλύτερη την έκθεση αλλά και την περιφρόνηση των άλλων στο δικό τους βλέμμα! Το ντροπαλό άτομο έχει την ανάγκη να μείνει αθέατο για τους ανθρώπους γύρω του, επειδή αισθάνεται πως δεν είναι άξιο ή δεν κάνει σωστά πράγματα ή κάνει λάθη ή ότι δεν θα μιλήσει σωστά ή …ή …ή …
Η ντροπή είναι διαταραχή;
Η ντροπή μοιάζει με την αποφευκτική διαταραχή, αφορά δηλαδή κυρίως την αλληλεπίδραση με τους άλλους. Για παράδειγμα βλέπουμε ανθρώπους να αρνούνται μία δουλειά επειδή ακριβώς φοβούνται λόγω κάποιων υποχρεώσεων όπου θα υπάρξει έκθεση, πχ. παρουσιάσεις και ομιλίες σε συναδέλφους ή γενικότερα σε κοινό. Προτιμούν δουλειές που δεν θα εκτεθούν ενώ θέλουν να έρχονται σε επαφή με ανθρώπους που τους αποδέχονται, δεν κάνουν εύκολα καινούργιες σχέσεις, δεν είναι αυθόρμητοι αλλά είναι πάντα σε υπερδιέγερση και έλεγχο του τι θα πουν, πως θα το πουν, πως θα φερθούν γιατί ακριβώς φοβούνται ότι θα τα πουν λάθος ή ότι θα τους κοροϊδέψουν και θα τους απορρίψουν, κάνει δηλαδή την εμφάνισή του ο γνωστός τους εσωτερικός κριτής ο οποίος είναι και πολύ αυστηρός και βρίσκεται σε μία διαρκή διαδικασία. Σχηματίζουν μία εικόνα εαυτού με χαμηλή αυτοεκτίμηση και δεν ξεκινούν εύκολα καινούργια πράγματα από το φόβο ότι θα αποτύχουν και θα νιώσουν ντροπή.
Πολλές φορές η ντροπή μπορεί να μας παραπλανήσει καθώς βλέπουμε για παράδειγμα ανθρώπους, κυρίως νεότερους σε ηλικία, οι οποίοι ξεκινούν τη ζωή τους μακριά από την ασφάλεια του πατρικού σπιτιού είτε για να σπουδάσουν είτε για να δουλέψουν. Η απομάκρυνση και η διαμονή μακριά από το υποστηρικτικό περιβάλλον μπορεί να εμφανίζεται μέσα από ένα πιο έντονο και έκδηλο άγχος ή ακόμη και με καταθλιπτική συμπτωματολογία ενώ από πίσω τελικά μπορεί να κρύβεται η ντροπή. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν λείπει η εκπαίδευση από το σπίτι στην ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών, στην επαφή με νέο περιβάλλον όταν προέρχονται από υπερπροστατευτικός γονείς που δεν τους έχουν αφήσει το χώρο να εξελιχθούν και όταν οι γονείς είναι αρκετά απαιτητικοί και αυταρχικοί. Πρόκειται για περιπτώσεις όπου η αποδοχή έρχεται μέσα από το «αν θα κάνεις αυτό που σου λέω…, και θα το κάνεις έτσι ακριβώς όπως εγώ το θέλω, τότε είσαι πιο αποδεκτός.» Φυσικά, ο γονιός δεν το εκφράζει με αυτό τον τρόπο – όχι πάντα τουλάχιστον – αλλά αυτό είναι το μήνυμα που λαμβάνει το άτομο στην πολύ μικρή παιδική του ηλικία, όπου κάνει την εμφάνισή της η ντροπή και εγκαθίσταται.
Μπορώ να αποβάλλω την ντροπή ή να μάθω να ζω με αυτήν;
«Ντρέπομαι…, κοκκινίζω…, δεν μου αρέσει αυτό» ακούω πολύ συχνά στο γραφείο. «Περνάει ή θα πρέπει να μάθω να ζω με την ντροπή;» Αν το άτομο αναγνωρίζει ότι η ντροπή δημιουργεί προβλήματα και δυσκολίες στην καθημερινή ζωή, στο τρόπο που σχετίζεται, στον τρόπο που σκέφτεται, νιώθει και συμπεριφέρεται, πιο απλά στον τρόπο με τον οποίο βιώνει την ύπαρξή του σχεσιακά, τότε έχει κάνει και το πρώτο βήμα προς την αντιμετώπισή της. Στην πορεία χρειάζεται να δουλέψει με τον εαυτό του με την βοήθεια ειδικού έτσι ώστε να διερευνήσει την ντροπή και να καταφέρει να δείξει σεβασμό και να αποδεχτεί πρώτα από όλα το ίδιο το άτομο τον εαυτό του για να νιώσει αποδεκτό και από τους άλλους.
Η λέξη κλειδί δεν είναι άλλη πέρα από την «αποδοχή». Για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί η ντροπή χρειάζεται το άτομο να βιώσει τον εαυτό του ως αποδεκτό, ως αγαπητό από τους άλλους, να μπορεί φυσικά να συνδέεται μαζί τους και να είναι λειτουργικό στην καθημερινότητα. Για να επιτευχθεί αυτό φυσικά χρειάζεται πρώτα από όλα το άτομο να αποδεχτεί τον ίδιο του τον εαυτό. Διαφορετικά κάθε φορά που θα νιώθει την ντροπή να έρχεται στο προσκήνιο η ντροπή θα μπαίνει μπροστά και το άτομο θα κρύβεται πίσω της, καθώς θα απομακρύνεται από την συγκεκριμένη περίσταση. Αποτέλεσμα να αναπτύσσεται κατά κάποιο τρόπο το άγχος της έκθεσης όταν πρόκειται να μιλήσει κάποιος σε πολλά άτομα.
Πως μπορώ να ξεπεράσω την ντροπή μου;
1. Καταπολεμώντας καταστροφικές σκέψεις του στυλ «θα γίνω ρεζίλι, δεν θα τα καταφέρω…», καθώς δεν είναι όλοι στο ακροατήριο ειδικοί.
2. Εξάσκηση στις επικοινωνιακές δεξιότητες
3. Σταδιακή έκθεση, πχ. μικρές παρουσιάσεις στην οικογένεια ή σε ομάδα φίλων που εμπιστεύομαι.
Ο κάθε άνθρωπος θέλει το δικό του χρόνο και τρόπο για να ξεπεράσει την ντροπή, καθώς ο καθένας μας είναι διαφορετικός. Το μυστικό της επιτυχίας είναι μικρά βηματάκια – baby steps – ώστε να δούμε ότι τελικά όλα είναι κατασκευασμένα στο δικό μας μυαλό και όχι στων άλλων.
Κείμενο: Μαρίνα Μόσχα
