Μετά από μία ακόμα δύσκολη μέρα, γεμάτη υποχρεώσεις και στρες, θα περίμενε ίσως κανείς ότι δεν θα βλέπαμε την ώρα να βρεθούμε στην αγκαλιά του Μορφέα. Κι όμως, πολλοί από εμάς αντιστεκόμαστε σθεναρά: Ενώ ξαπλώνουμε στο κρεβάτι ή στον καναπέ, παίρνουμε το κινητό και επιδιδόμαστε σε ένα ατελείωτο σκρολάρισμα στα social media και γενικά στο διαδίκτυο. Το αποτέλεσμα είναι να καθυστερούμε να κοιμηθούμε, και από την ώρα που χάνουμε με αυτό τον τρόπο και από την υπερένταση που μας προκαλεί αυτή η συνήθεια, η οποία μάλιστα είναι τόσο διαδεδομένη ώστε πλέον έχει και επιστημονική ορολογία: «bedtime procrastination», δηλαδή «αναβλητικότητα στην ώρα του ύπνου».
Η φράση έκανε την εμφάνισή της σε μια μελέτη του 2014 και περιγράφει «την αποτυχία μας να πάμε για ύπνο την ώρα που σκοπεύουμε, παρόλο που δεν μας εμποδίζει κανένας εξωτερικός παράγοντας». Πιο ευάλωτοι σε αυτήν είναι όσοι έχουν μια καθημερινότητα γεμάτη στρες, όπου μπορούν να ασκήσουν ελάχιστο έλεγχο στο πώς χρησιμοποιούν τον χρόνο τους, όπως λέει στο περιοδικό Time η ψυχολόγος σε θέματα ύπνου Lynelle Schneeberg, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Γέιλ. Όπως γονείς μικρών παιδιών, φοιτητές αλλά και επαγγελματίες με ιδιαίτερα απαιτητικές δουλειές. Πιο ευάλωτοι είναι, επίσης, όσοι υποφέρουν από αϋπνία ή έχουν ΔΕΠΥ.
Ο λόγος; Όταν πλέον έχουμε ξεμπερδέψει επίσημα με το πρόγραμμα της ημέρας, προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε λίγο χρόνο για τον εαυτό μας, στη διάρκεια του οποίου ωστόσο ίσως δεν αντέχουμε να κάνουμε τίποτα άλλο παρά να σκρολάρουμε στα social media ή έστω να παρακολουθήσουμε ένα επεισόδιο της αγαπημένης μας σειράς.
Όταν πλέον έχουμε ξεμπερδέψει επίσημα με το πρόγραμμα της ημέρας, προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε λίγο χρόνο για τον εαυτό μας, στη διάρκεια του οποίου ωστόσο ίσως δεν αντέχουμε να κάνουμε τίποτα άλλο παρά να σκρολάρουμε στα social media ή έστω να παρακολουθήσουμε ένα επεισόδιο της αγαπημένης μας σειράς.
Το αποτέλεσμα είναι να ξυπνάμε την επόμενη ημέρα χωρίς να έχουμε χορτάσει ύπνο και να υποβάλλουμε τον οργανισμό μας σε ακόμα περισσότερο στρες. Κι αυτό γιατί, όπως εξηγεί η γιατρός ύπνου Dr. Safia Khan, όποτε πιέζουμε τον εαυτό μας να μείνει ξύπνιος την ώρα που στην πραγματικότητα θα έπρεπε να κοιμόμαστε, διαταράσσουμε τους φυσιολογικούς ρυθμούς μας, πιέζουμε τους αδένες που παράγουν ορμόνες, το καρδιαγγειακό και το αναπνευστικό σύστημά μας, επειδή πολύ απλά «κάνουμε κάτι για το οποίο δεν είναι προγραμματισμένο το σώμα μας».
Μερικές από τις πιθανές συνέπειες; Υπέρταση, σάκχαρο, διαταραχές διάθεσης, άγχος, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, κόπωση στους μυς, πόνοι στις αρθρώσεις. Ακόμα, η μακροχρόνια έλλειψη ύπνου επηρεάζει αρνητικά τη μνήμη και τις άλλες νοητικές λειτουργίες μας: είναι τόσο επικίνδυνη όσο η οδήγηση σε κατάσταση μέθης.
Μερικές από τις πιθανές συνέπειες; Υπέρταση, σάκχαρο, διαταραχές διάθεσης, άγχος, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, κόπωση στους μυς, πόνοι στις αρθρώσεις. Ακόμα, η μακροχρόνια έλλειψη ύπνου επηρεάζει αρνητικά τη μνήμη και τις άλλες νοητικές λειτουργίες μας.
Ένας ακόμα λόγος που καθυστερούμε να πέσουμε για ύπνο, σύμφωνα με μια μελέτη του 2023 (British Journal of Health Psychology) είναι γιατί, ίσως, θέλουμε να καθυστερήσουμε να έρθει η επόμενη ημέρα. Δεν είμαστε δηλαδή, για να το πούμε διπλωματικά, ιδιαίτερα ανυπόμονοι με ό,τι περιμένουμε να φέρει.
Όποια κι αν είναι η αιτία, οι σύγχρονοι αντιπερισπασμοί της τεχνολογίας, από το Netflix μέχρι το Instagram, μας δίνουν ντοπαμίνη, την ορμόνη της επιβράβευσης, και άπειρες αφορμές να ξενυχτάμε στο σπίτι. Μπορεί όμως μακροπρόθεσμα να μας κάνουν δυσλειτουργικούς στην καθημερινότητά μας, συντελώντας σε διάφορα προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας, όπως είδαμε παραπάνω.
Οι λύσεις που προτείνουν οι ειδικοί;
Να κάνουμε χώρο και στη διάρκεια της ημέρας για λίγο προσωπικό χρόνο – ακόμα και αν μιλάμε για μισή ώρα γυμναστικής ενώ περιμένουμε τα παιδιά μας να σχολάσουν από μια δραστηριότητα. Να χρησιμοποιούμε το κρεβάτι μας μόνο για ύπνο, ώστε να μην το συνδέσουμε με συνήθειες που τον σαμποτάρουν, όπως η παρακολούθηση ταινιών και το scroll down. Και να προσπαθήσουμε, γενικά, να τηρούμε ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου, ακόμα και τα Σαββατοκύριακα, ώστε να μη διαταράσσονται οι φυσιολογικοί ρυθμοί του οργανισμού μας. «Από τη στιγμή που αρχίζουμε να νυστάζουμε, έχουμε περίπου 20 λεπτά περιθώριο να αποκοιμηθούμε» εξηγεί η Schneeberg. «Αν χάσουμε αυτό το “παράθυρο”, μπορεί μετά να παραμείνουμε ξύπνιοι για ώρες».
