Πέντε χρόνια πέρασαν από τότε, όμως όσα ζήσαμε δεν ξεχνιούνται και δεν πρόκειται να ξεχαστούν χάρη σε όσους πρόλαβαν να «κλειδώσουν» αυτές τις στιγμές για πάντα στον χωροχρόνο.
Όπως έκανε ο φωτογράφος Χάρης Παπαδημητρακόπουλος, ο άνθρωπος πίσω από τις viral φωτογραφίες της αθηναϊκής καραντίνας που τις συγκέντρωσε όλες στο λεύκωμα με τίτλο «LOCKDOWNED» – όχι για να μάς «σκοτεινιάσει», όπως είπε στο Queen, αλλά για να μάς θυμίζει να κυνηγάμε το φως.
Στις 22 Μαρτίου του 2020 ανακοινώθηκε πως η χώρα μας μπαίνει σε καραντίνα λόγω του κορονοϊού. Άλλοι πανικοβληθήκαμε, άλλοι τρομάξαμε. Εσύ πήρες την κάμερα και βγήκες έξω. Κατάλαβες ότι θα ζήσουμε κάτι κοσμοϊστορικό;
Στην αρχή έπαθα κι εγώ σοκ. Το μόνο που με ενδιέφερε ήταν να βεβαιωθώ ότι η μητέρα μου που μένει μόνη της θα είναι όσο ασφαλής έπρεπε να είναι. Αυτό ήταν το άγχος μου. Στην μέση της καραντίνας κατάλαβα ότι πρόκειται για κάτι κοσμοϊστορικό, όταν τα πράγματα είχαν ζορίσει. Και πολύ περισσότερο κατά τη διάρκεια της δεύτερης καραντίνας, όπου εκεί υπήρχε και η αίσθηση της επανάληψης.
Η ιδέα για το λεύκωμα ήρθε πιο μετά. Για εμένα εκείνη τη στιγμή η φωτογραφία ήταν μια διέξοδος στην «κλεισούρα» και μαζί με την παράμετρο ότι είμαι παθιασμένος με αυτή, αλλά και το γεγονός ότι δεν μπορούσαμε να φωτογραφήσουμε επαγγελματικά με έκαναν να βγω έξω. Σε αυτό συνέβαλε και ένα ακόμη περιστατικό.
Μένω στις Τζιτζιφιές και ποτίζοντας τα λουλούδια μου στον κήπο τη 2η μέρα της καραντίνας, χαράματα, άκουσα έναν περίεργο ήχο αρκετές φορές και συνειδητοποίησα έκπληκτος ότι αυτός ήταν ο ήχος του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου, ο οποίος απέχει 2 χιλιόμετρα από το σπίτι μου. Δεν τον είχα ακούσει ποτέ αυτόν τον ήχο γιατί πάντα υπήρχε ο ήχος της πόλης, ακόμα και στις 6 το πρωί. Αυτό με έκανε να καταλάβω ότι αυτή η αίσθηση πρέπει να αρχίσει να φωτογραφίζεται. Από εκείνη την ώρα ξεκίνησα να είμαι έξω με το ποδήλατό μου -παρά τις απαγορεύσεις- έχοντας την αίσθηση πως καταγράφω πλέον κάτι φανερά πολύ σοβαρό.
Σε μια άδεια πόλη θα πίστευε κανείς πως το να τραβήξεις μια τέλεια φωτογραφία θα ήταν πολύ εύκολο. Υπήρχαν πρακτικές δυσκολίες, πέρα από το προφανές της απαγόρευσης των μετακινήσεων;
Δυσκολίες υπήρχαν με την έννοια του ότι έπρεπε να είσαι σχετικά διακριτικός λόγω των αστυνομικών μέτρων που είχαν εξαγγελθεί. Για να είσαι φωτογράφος λοιπόν, σε αυτή τη συνθήκη έπρεπε να έχεις έναν εξοπλισμό πιο minimal, αλλά πάντα επαγγελματικό. Πολλές από τις λήψεις που έγιναν θα μπορούσαν να είχαν γίνει πιο εύκολα τεχνικά, με τη χρήση τριπόδου για παράδειγμα, όμως αυτό δεν ήταν εφικτό καθώς έτσι θα προσέλκυα την προσοχή. Έτσι έγινα «καμικάζι».
Έμοιαζε με «εμπόλεμη ζώνη»;
Στη δουλειά μου, παρότι είμαι «πορτρετίστας», έχει τύχει να κάνω ρεπορτάζ και σε εμπόλεμες ζώνες, επανειλημμένα. Υπήρχε μια αίσθηση, όχι ακριβώς εμπόλεμης ζώνης, αλλά του «aftermath» μιας εμπόλεμης ζώνης, του τι έχει γίνει δηλαδή μετά. Μια ερημιά.
«Εύκολα ξεχνάς αυτό που βλέπεις, αλλά ποτέ δεν ξεχνάς αυτό που νιώθεις», έχεις πει. Βλέποντας τις φωτογραφίες του «LOCKDOWNED» 5 χρόνια μετά τι νιώθεις; Kαι τι σου λένε όσοι συνεχίζουν να τις βλέπουν τόσα χρόνια μετά;
Η αντίδραση φίλων και γνωστών είναι «Αμάν τι περάσαμε…». Αυτό που έχει ενδιαφέρον για μένα και προσωπικά και επαγγελματικά είναι ότι βλέπω τις αντιδράσεις των αναγνωστών του λευκώματος αυτού και υπάρχει μια κοινή συνισταμένη. Μου λένε ότι φαινόταν πολύ έντονα στις φωτογραφίες η αίσθηση ότι «ναι, είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα, αλλά θα βγούμε από αυτό».
Και βλέποντάς το και ψυχρά επαγγελματικά κι εγώ ο ίδιος 5 χρόνια πια μετά, πρόκειται για εικόνες που προσπαθούσαν να δώσουν αυτή την αίσθηση και χαίρομαι που το κατάφερα αυτό.
Οι εικόνες του λευκώματος αυτού συνοδεύτηκαν με κείμενα από καλλιτέχνες, πολιτικούς, συγγραφείς, δημοσιογράφους. Μα μια εικόνα δεν ισούται με 1000 λέξεις; Πώς γεννήθηκε αυτή η ιδέα και γιατί έπρεπε οι φωτογραφίες να συνοδευτούν από τις κατάλληλες λέξεις;
Είχα την αίσθηση -και τελικά βγήκε σωστή- ότι θα έπρεπε να μιλήσουν οι φίλοι μου για ό,τι ζούνε για να είναι μια καταγραφή σαν ντοκιμαντέρ. Ήθελα όλη αυτή την πολυσυλλεκτικότητα να την αποτυπώσω γιατί ήμουν σίγουρος ότι θα βρεθούν πολλά κοινά σημεία μέσα σε τόσους διαφορετικούς ανθρώπους. Βγήκε και σαν μία ψυχολογική άσκηση όλο αυτό, γιατί αμέσως κατάλαβα ότι δυνητικά θα είχα ένα πολύ ωραίο project στα χέρια μου. Έβλεπα και τις αντιδράσεις στα social media, όταν δημοσίευα κάποιες από τις φωτογραφίες αυτές και κατάλαβα ότι έπρεπε να γίνει έτσι αυτό το λεύκωμα. Τα κείμενα αυτά θα έβγαζαν -όχι απαραίτητα το ίδιο- αλλά ένα συναίσθημα, όπως θέλω να γίνεται και με τις φωτογραφίες μου.
H φωτογραφία στο εξώφυλλο του «LOCKDOWNED» με το υπόγειο στην Καλλιθέα που δημοσίευσες με τη λεζάντα «Όλες οι καραντίνες δεν είναι ίδιες» έγινε viral στα social, καθώς έκρυβε μια ιδιαίτερη ιστορία από πίσω, ενός ζευγαριού που μόλις είχε χάσει τη δουλειά του. Πόσο σημαντική είναι η φωτογραφία στη ζωή μας και στην απόδοση της πραγματικότητας;
Αυτό είναι και η έννοια του ρεπορτάζ. Να δείξεις ότι εκτός από εμάς, υπάρχουν και κάποιοι άλλοι και αυτοί ενδεχομένως περνούν και πολύ χειρότερα από εμάς.
Aπό τις 100 φωτογραφίες του λευκώματος, ποια είναι η δική σου αγαπημένη;
Η πιο αγαπημένη μου είναι μια φωτογραφία που είχε γίνει στο Πασαλιμάνι, μια φοβερή πανσέληνος. Ανέτειλε εκείνες τις μέρες. Εγώ «κυνηγάω» γενικά τις πανσελήνους και μια τέτοια λήψη είναι εξαιρετικά δύσκολο τεχνικά να συμβεί.
Εκείνη η πανσέληνος είχε κάτι διαφορετικό όμως, γιατί την ώρα που φωτογράφιζα δεν είχα κόσμο δίπλα μου. Πάντα στεκόμουν -γιατί είχα βρεθεί κι άλλες φορές εκεί- σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο Πασαλιμάνι που έχει φοβερή περατζάδα κόσμου και ξαφνικά νιώθω ότι είμαι μόνος μου. Ένιωσα ότι το βλέπω μόνο εγώ αυτό το καταπληκτικό κι αμέσως ένιωσα την ανάγκη πως αυτό που έβλεπα έπρεπε να ακινητοποιηθεί.
Νιώθεις ότι είσαι πολύ τυχερός και αυτό φέρνει κι άλλες σκέψεις, όπως το ότι είναι όλα πάρα πολύ δύσκολα, αλλά εγώ μπροστά μου βλέπω κάτι που είναι τόσο εξαιρετικά όμορφο και αυτό μειώνει τον βαθμό δυσκολίας. Κυρίως γιατί καταλαβαίνεις ότι μπορεί εμείς που πατάμε στη γη να δυσκολευόμαστε, αλλά η Γη γυρίζει.
Τι έχει αλλάξει για σένα ως φωτογράφος τα τελευταία 5 χρόνια; Νοσταλγείς φωτογραφικά την περίοδο της καραντίνας;
Φωτογραφικά δεν την νοσταλγώ την περίοδο της καραντίνας. Είμαι έτσι και σαν άνθρωπος, είμαι της επόμενης μέρας. Θέλω να σκέφτομαι το αύριο -όχι το μεθαύριο, το αύριο μου αρκεί- και θέλω και καινούργια πράγματα. Αν λείπει σε εμένα κάτι αυτό είναι για να είμαι ειλικρινής οι πολλές ελεύθερες ώρες, παρά την εξαντλητική τελικά φωτογράφηση, που τις χρησιμοποιούσα ακούγοντας μουσική. Αυτό είναι το μόνο που μου λείπει.
Πώς αισθάνεσαι που το «LOCKDOWNED» θα αποτελεί εγχειρίδιο για τους ιστορικούς στο μέλλον;
Έχει ενδιαφέρον να γίνεται και στο μέλλον αναφορά. Είναι χαρά και τιμή που ακόμα και 5 χρόνια μετά βλέπουν το λεύκωμα αυτό. Η δική μου λογική σε αυτές τις φωτογραφίες ήταν «παιδιά θα περάσει», όπως και πέρασε.
Ένα τελευταίο μήνυμα με αφορμή την «επέτειο» αυτή είναι;
Θα έλεγα «ποτέ ξανά». Να είμαστε καλά να την θυμόμαστε με μια αίσθηση πιο ανέφελη σε σχέση με το ό,τι είχε γίνει. Είναι σημαντικό να εκτιμήσουμε ακόμα και το πιο μικρό πράγμα, που το προσπερνάμε συνήθως.
Να καταλάβουμε ότι ακόμα και μια μικρή στιγμή, μπορεί να είναι μια μικρή στιγμή ευτυχίας που μπορεί να μάς δώσει όλο αυτό που δεν ξέραμε καν ότι μάς λείπει. Ανεξάρτητα με τα «lockdowns» ή όχι. Πολλές φορές αυτό είναι και το νόημα μιας φωτογραφίας ρεπορταζιακής, να μάς βοηθήσει να δούμε τα πράγματα λίγο διαφορετικά.
Αυτό που θέλω επίσης να πω για το «LOCKDOWNED» είναι ότι ναι, είναι μια καταγραφή. Αυτό που για εμένα είναι σημαντικό είναι το ότι κανείς δεν μπορεί να πει βλέποντάς το, διαβάζοντάς το, «δεν ήξερα τι συνέβαινε».
Είναι καλό να θυμόμαστε και να καταλάβουμε ότι όσο δύσκολα κι αν είναι τα πράγματα το «φως» βγαίνει από μια χαραμάδα και πρέπει να το «κυνηγάμε», να πάμε προς τα εκεί.
